Sprankelende wijnen: origines en vinificatiemethodes

Iedereen kent de sprankelende wijn genaamd ‘Champagne’, maar er zijn ook nog talrijke anderen zoals crémant (Frankrijk), vonkelwijn (Zuid-Afrika), cava (Spanje), Sekt (Duitsland) en prosecco & spumante (Italië) die, onder de gezamenlijke noemer van mousserende wijnen, een ‘nipje’ waard zijn. Belangrijk bij deze wijnen, zijn de vinificatiemethodes. Laat ons deze verschillende methodes eens van dichterbij bekijken.

Vinificatiemethodes

Overal ter wereld treffen we verschillende mousserende wijnen aan. De term ‘mousserend’ verwijst naar alle wijntypes waarin opgelost koolzuur aanwezig is. Overal ter wereld treffen we ook verschillende methodes aan voor de productie van deze sprankelende drankjes.

Méthode champenoise

De methode die het meeste bekendheid geniet, is de ‘méthode champenoise’ die, volgens eigen zeggen, ook de meest kwalitatieve methode zou zijn. De ‘méthode traditionelle’ of de ‘méthode Cap Classique’ is op hetzelfde procédé gebaseerd. Bij deze methode wordt als basis een ‘stille’ wijn gebruikt waarbij men in de fles een tweede gisting forceert. Tijdens deze gisting, die wettelijk 60 dagen duurt in zeer koele kelders, loopt de druk in de fles op tot 5 à 6 bar. Hierdoor ontstaan de belletjes; het koolzuur in de wijn. Na een tijd gelegen te hebben en verschillende belangrijke handelingen (draaien, schuin zetten,...) te hebben ondergaan, is het belangrijk dat men het bezinksel (als restproduct van de tweede gisting) verwijdert. Dit doet men door de hals van de fles te bevriezen en vervolgens de fles te ontkurken. Door de opgebouwde druk in de fles, wordt het bevroren bezinksel uit de fles ‘geschoten’. Hierna wordt de fles weer aangevuld met wijn en wordt de gewenste zoetheid bijgesteld door hier in mousserende wijn opgeloste suiker bij te voegen. Hierna wordt een definitieve kurk op de fles geplaatst en wordt de fles weer opgelegd. In dit stadium is het ook belangrijk na te gaan of er geen derde, ongewilde, gisting meer plaatsvindt in de fles.

méthode charmat

De méthode Charmat is genoemd naar Eugène Charmat die er in 1910 aan dacht dat de tweede gisting niet noodzakelijk in de fles hoeft te gebeuren maar dat men het resultaat van mousserende wijn op een veel goedkopere manier in vaten kan laten plaatsvinden. De grotere hoeveelheden worden na de tweede gisting onder druk, en zonder contact met de buitenlucht, op flessen gebotteld. Deze methode, ook wel de ‘cuve close’ genoemd, is goedkoper en gaat ook sneller door automatische regeling van temperatuur en druk. De grote kritiek is dat deze methode kwalitatief minder goede wijnen kan gebruiken en deze toch tot een redelijke mousserende wijn kan omtoveren. Ook kan men veel meer parameters in het proces regelen door vb druk te laten ontsnappen van een tank, door suiker toe te voegen om het alcoholgehalte bij te stellen en zelfs door de ‘blend’ van de wijn, die eigenlijk vanaf het begin bepalend moet zijn, bij te stellen. Deze methode wordt nu vaak gebruikt voor goedkopere mousserende wijnen die een minder hoge kwaliteit eisen van de basis wijnen en die snel gedronken worden. Als consument is het belangrijk dit te weten om op die manier de grote verschillen in prijs te kunnen verantwoorden.

Methode gazéïfié

Bij de méthode gazéifié wordt simpelweg koolzuurgas in een stille wijn gespoten. Er vindt dus geen tweede fermentatie plaats. Dit zijn eenvoudige mousserende wijnen die vaak ook zeer goedkoop worden aangeboden. In deze mousserende wijnen zijn de belletjes vaak groter en verdwijnen sneller. Ook de basiswijn is vaak van een mindere kwaliteit omdat de wijnen niet gemaakt zijn om lang te kunnen blijven liggen maar om snel in de verkoop te gaan en uitgedronken te worden.

Kwaliteit van de bubbels

Bij de belletjes in mousserende wijnen, is het belangrijk de grootte te vergelijken en te kijken hoe snel de belletjes verdwijnen of hoe lang ze blijven. Algemeen is de regel dat hoe kleiner de belletjes zijn en hoe langer deze blijven, hoe beter de kwaliteit van de wijn en de methode die gebruikt werd. Hoe beter de kwaliteit, hoe langer men deze wijn kan houden, hoewel moet gezegd worden dat champagnes en andere schuimende wijnen niet gemaakt worden om tientallen jaren te blijven liggen. Voor kwalitatieve mousserende wijnen moet men rekenen dat ze na 2 jaar ongeveer mogen opgedronken worden. Voor de gewaarwording in de mond, geldt dezelfde regel: hoe kleiner de bubbels, hoe romiger en voller de wijn zal smaken.

Voorbeelden van de bekendste mousserende wijnen

Champagne

Deze mousserende wijn kan enkel de naam champagne dragen als hij ook werkelijk in de streek van de Champagne (in het Noorden van Frankrijk zo’n 150km ten noorden van Parijs) waar Reims het historische hart van is, gemaakt is.

Cava

Deze Spaanse mousserende wijn wordt vooral geproduceerd in de Penedèsstreek, een wijngebied ten zuid-westen van Barcelona. Hoewel 95% van deze wijn uit Catalonië komt, is cava geen DO (oorsprongsbenaming)

Spumante

In Italië wordt in de appellatie Franciacorta heel uitmuntende spumante gemaakt. De spumante moet minstens 25 maanden in de kelders blijven liggen om een fijne moussevorming te verkrijgen in de fles.

Prosecco

De Prosecco is een witte druif die vooral gebruikt wordt voor een verfrissende Italiaanse mousserende wijn die voornamelijk te vinden is in het noordoosten van Venetië.

Crèmant

Wordt vaak vergeleken met champagne maar mag deze naam niet dragen omdat deze mousserende wijn niet uit de champagnestreek afkomstig is.

Vonkelwijn

Deze benaming wordt gebruikt voor sprankelende en droge schuimwijn van Zuid-Afrika die voor 100% uit de chardonnaydruif bestaat

Sekt

Sekt wordt vooral in Duitsland en Oostenrijk gemaakt en heeft dankzij het koele klimaat een zeer frisse smaak.

“Bij elke gelegenheid kan men champagne drinken en bij elke champagne kan men een gelegenheid bedenken”